Tarihi

1877-1878 Osmanlı-Rus savaşında (93 Harbi) Osmanlı Devletinin izni ve yer göstermesiyle Ardahan (Dedegül Köyü) ve Kars yörelerinden yola çıkarak 7 yılda köyün şu anda bulunduğu yere gelinmiş ve köy Ziyaret Tepesi eteklerindeki geniş bir alana kurulmuştur. Köyün yerleştiği yerin adı Şemsettin Bey Öreni olarak bilinmektedir.
Köy Toroslar'a (Adana'ya) açılan önemli bir geçit yerine sahiptir. Bu geçit yerine Artmak Boğazı adı verilmiştir. Halk yerleştikleri yerdeki bu tepeye, Ardahan'daki 2485 m. rakımlı Ziyaret Tepesi'nin adını vermiştir. Dağların yemyeşil ormanlarla kaplı olduğu bu dönemlerde köyün önemi daha da artmıştı. Halk geçimini hayvancılıkla, çiftçilikle ve orman ürünleriyle sağlıyordu. Ormanların ticari amaçları olan büyük tüccarlar tarafından kontrolsüz ve bilinçsizce yok edilmesi sonucu köy halkı da önemli bir geçim kaynağından yoksun kalmıştır. Artmak kuruluşunda Pınarbaşı yöresinin en büyük köylerindendi. Doksan haneye yakın büyük bir nüfusa sahipti. Nüfusun çokluğu ve stratejik bir boğaza (geçide) sahip olması nedeniyle Cumhuriyet'in 10. yılında (1933) lojmanı da olan bir Bölge Okulu açılan, Jandarma ve Orman Karakolu kurulan ve telefon bağlanan ilk köy olma özelliğini de taşımaktadır.
Bu Bölge Okulu'nun ilk eğitmeni (öğretmeni) Pınarbaşılı bir Çerkez olan Zeki Bey idi. 1939'dan itibaren de Haydar Eğitmen bu görevi devam ettirmiştir. Köyde dört kuşağa eğitim vermiş olan Haydar Dursun köyün en önemli kişilerinden biridir. Atatürk'ün askerliğini bitiren çavuşların altı aylık bir ek eğitimden sonra memleketlerinde "eğitmen" olarak çalışması yönündeki, Köy Enstitüleri'ne temel teşkil eden projesi dahilinde köyüne eğitmen atandığından, Haydar Çavuş ya da Haydar Eğitmen olarak da bilinir. Haydar Eğitmen sevilen, sayılan, otoriter birisiydi.
Haydar Eğitmen'in yetiştirdiği köy çocuklarının önemli bir bölümü daha sonra öğretmenlik, doktorluk gibi önemli mesleklerde hizmet vermişlerdir. Bunlardan Remzi ŞAHİN,Veysel Bayram, Enver Aktaş, Murat Dursun, Necati Bayram, Hayri Şahin, İkrami Kaya, Servet Kılıç ve Hüseyin Kılıç öğretmen, Kemal Gökdemir ise doktor (beyin cerrahı),İbrahim KILIÇ Sümerbank'ın çeşitli fabrikalarında ve Kıbrısta tekstil teknik elemanı olarak , makine halıcılığında da görev yapmıştır.
Köyün ileri gelenlerinden Batmanoğlu Mehmet Kılıç ve "Kör Ahmet" diye bilinen Ahmet Gökdemir'in özelliklerine kısaca değinmek sanat, kütür ve tarih açısından gereklidir. Bunlardan Batmanoğlu Mehmet Kılıç (ölümü 1966) konukseverliği ve hoş sohbeti ile tanınan ünlü bir nalbanttır. Hayvanları kendine özgü ilginç yöntemlerle yalnız başına yıkıp nallaması, ağzına doldurduğu mıhları nallama süresince bitirmesi ile çevre köylerce bilinip, saygı ile anılmaktadır.
Kurtuluş Savaşı'nda, İngilizlere esir düşen ve bu esirlik yaşamında yanlış tedavi sonucu iki gözünü de yitiren Ahmet Gökdemir (doğumu 1315 hicri, 1899 miladi, ölümü 1975) ise Gazilik Berat ve Madalyası'na sahip olan bir kahramandır.
Ayrıca Kurtuluş savaşında El cezire cephesinde çarpışmış olan (Doğumu 1315 hicri,1899 miladi,ölümü 1980) Süleyman ŞAHİN de köyün ileri gelenlerindendir.. Köy halkı; Müsellimzadeler, Batmanoğulları, Bayrolar, Cağısmanlar, Cağolar, Gırdeller, Kaşıkçı İsmailler, Keller, Kıllılar, Köleler, Nuriler ve Zorgolar gibi kabilelerden oluşmaktadır.Adı geçen Batmanoğuları Ardahan'ın Kayabaşı Mahallesinden olup , (93 harbi) 1876 yılında anadoluya (Azziye)Pınarbaşı ilçesinde Şemsettin Bey örenleri olan ve daha sonra artım olduğu için artmak olarak adı değişen bu köye yerleşmişlerdir.Daha sonra kalabalık olan aileden bir kısmı şehir kültürüne alışık olması sebebiyle pınarbaşına yerleşmiş ve yerleştikleri bu sokak Batman sokak adını almıştır.günümüzde hala bu sokağın adı Batman sokağı adını korumakta ve adı buradan gelmektedir. Batmanoğullarının bir kardeşi Divriği şube reisi olan Menemen'de Hayri ŞENOL ismi ile orada ikametini devam ettirmektedir.(Hayri ŞENOL benim büyük babamdı ve 2007 yılında vefat etti. inş.müh.güven şenol "guven_senol@superonline.com").Ardahan'da halen Halil efendi çayırları adı altında Batmaoğullarının arazisi bulunmaktadır.

Kültür

Artmak köyü Kars ve Ardahan kültürünün ortak yaşandığı, tarım ve hayvancılık en önemli geçim kaynaklarıdır.

Cumhuriyet'in ilk yıllarında, Atatürk'ün direktifiyle Türkiye genelinde ilk olarak açılan sayılı okullardan birisi de Artmak köyündedir. Okur-yazar oranı bu nedenle çok yüksektir. Köy halkından doktor, mühendis, pilot, emniyet müdürü, öğretmen, siyasetçi bir çok kişi bulunmaktadır. Daha sonraları ikinci bir okul daha açılıp, eğitime burada devam edilmiştir, ilk açılan okul binası da halen ayaktadır. Cumhuriyet'in ilk yıllarında, çevre köylerde okul olmadığından bu köylerin çocukları da uzun süre Artmak'ta okumuşlardır.

Ayrıca bölgede ilk Jandarma Karakolu kurulan ve ilk defa telefon bağlanan köydür. Bu köyün Toroslar'daki ormanlık araziden kuzeye doğru en önemli geçit yerinde olmasından dolayı (Toroslardan tek geçit Ziyaret Tepesi'nin arkasındaki vadidir), kaçakçılığı önlemek amacıyla yapılmıştır.

Köy camisi de tarihi yapı özelliğindedir.Kadrolu imam olmaması nedeniyle cami kapalıdır.Ancak köy halkı bakımını ve temizliğini yapmakta yaz mevsiminde ise koylü tarafından açılıp vakit namazları kılınmaktadır.

Köyün girişinde, mezarlığın üst tarafındaki büyük bir tarla, köy tarlası olarak imece usulüyle ekilip biçilmekte, geliri köyün ihtiyaçları için kullanılmaktadır.

Geçmişte düğün törenleri 1 hafta sürer, gelin perşembe gecesi getirilirdi.Şimdilerde davullu zurnalı benzer düğün törenleri yapılmaktadır.

Pamukpınarı geçmişten günümüze tüm köylünün çok sevdiği mesire mekanlarındandır. Köye gelen kişilerin ilk gezmeyi arzuladıkları yer burasıdır. Son yıllarda çeşme başına hayırsever kişilerin yapmış oldukları mekan pınarın çehresini güzelleştirmiştir

Yemekleri: Hingal: hamur işi olup kare kesilen hamurların içine parça et veya patates konulup muska şeklinde kapatılır.Suda haşlanan hamurlar süzülüp kızarmış yağ gezdirilir sarmısak gezdirilir.
Kaypurtma Bişi, Haşıl, Pağaç, Fesellili, Ayranaşı diğer önemli yemeklerindendir.

Coğrafya

Kayseri iline 85 km, Pınarbaşı ilçesine 30 km uzaklıktadır.Toros dağlarının eteklerinde kurulmuştur.1400m.rakıma sahiptir.Köy Ziyaret Tepesi'nin eteklerine kurulmuştur. Kuzey ve güney olarak köy halkınca isimlendirilen dağların arası boğaz vadidir. Ziyaret Tepesi'nin tepe noktasında eski dönemlere ait gözetleme yapısı harabeleri bulunmaktadır. Bu yapı define avcıları tarafından tahrip edilmiştir. Aynı tepenin eteklerinde krom madeni çıkartılmıştır. Maden yatağı,yatak yapısından dolayı yerin derinliklerine doğru gittiği için kapatılmıştır. tepenin etek kısımlarında yine maden arama çalışmaları yapılmaktadır. Açılan maden ocağı molozları dağ yamacında durmakta. Ocak gelişigüzel bir durumda bırakıldığı için Ziyaret Tepesi'nin sülietini bozmuştur.

İklim

Köyün iklimi, karasal iklimi etki alanı içerisindedir.Yazları sıcak ve kurak,kışları soğuk ve kar yağışlıdır.Yağış miktarı 500mm.den azdır.Daha önce ormanlarla kaplı olan dağlar ,bugün keven,çoban yastığı ğibi çalılarla kapşanmıştır.

Nüfus

Köy özellikle 1950 yıllardan sonra çok göç vermiştir.Bu göçlerin sebeplerinin ekonomik olmasının yanı sıra,eğitimden de kaynaklanmaktadır.Köyün ilk kurulduğu yıllarda fazla nüfusu sebebiyle karakol kurukduğu bilinmektedir.Köy halkından yurt dışına gidenler de bulunmaktadır.Köyün etnik yapısını 93 macirleri oluşturmaktadır.Ancak 1970 li yıllardan sonra Avşarlar da ev ve arazi alarak artmak köyüne yerleşmişlerdir.Günümüzde Köye dönüşler başlamıştır.Özellikle emekliye ayrılan kişiler, yaz mevsimi köyde ikamet etmeye başlamışlardır.( İsmail KARACA, Nihat KARACA,Cemal ASLAN,Hayri DOĞAN.Mitat KAHRAMAN,Mürsel YILDIRIM,Mehmet DOĞAN,Hayri ŞAHİN,Burhan ŞAHİN)Böylece yaz mevsimi nüfus artmaktadır.Ayrıca tarlada çalışmaya gelen Güney doğu Anadolu bölgesi tarım işçileri de aileleriyle beraber köyde çadırlar kurarak ikamet etmektedirler.

Ekonomi

Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.Küresel ısınmanın olumsuz etkileri sebebiyle son yıllarda yeterince hasat alınamamaktadır.Köylü en kısa zamanda devletin bilinçlendirmesiyle değişik ekonomik faaliyetlere açılım göstermelidir.

Muhtarlık

Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır.

Seçildikleri yıllara göre köy muhtarları:

2009 - H.Ümmet Torun

1999 - Zülfettin Bayram

1994 -

1989 -

1984 - Zülfettin Bayram

1970-1984 - Nurettin Doğan

Altyapı bilgileri

Köyde, ilköğretim okulu vardır ancak kullanılamamasının yanı sıra taşımalı eğitimden yararlanılmaktadır. Köyün içme suyu şebekesi ve kanalizasyon şebekesi yoktur. Ptt şubesi ve ptt acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol 2007 yılı asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır.Çevre köylere kanalizasyon yapıldığı halde nedendir bilinmez,koyde kanalizasyon çalışması yapılmamıştır. Köyde tapu çalışmaları ilk kez 25 yıl kadar önce Batmanoğlu Mustafa Kılıç'ın (Pıtı Mustafa) girişimi ile başlamış ve 2008 yılında kadastro çalışmaları tamamlanmıştır.